Historia

Podpułkownik Stanisław Kasznica -ostatni Komendant Narodowych Sił Zbrojnych (1908-1948)

Po klęsce działań wojennych Kampanii Wrześniowej nie poszedł do niewoli niemieckiej. Od października 1939 był w konspiracji jednym z czołowych działaczy tzw. Grupy Szańca, jednym ze współzałożycieli Związku Jaszczurczego. W Warszawie kierował łącznością Związku Jaszczurczego i Narodowych Sił Zbrojnych, jednocześnie był kierownikiem grupy prawno-administracyjnej i szefostwa administracji.

Po układzie scaleniowym z SN wszedł w lipcu 1943 w skład prezydium Tymczasowej Narodowej Rady Politycznej, będąc jednym z jej ośmiu założycieli. Równolegle pełnił funkcję szefa administracji ogólnej Służby Cywilnej Narodu. Latem 1943 opracował jako kierownik szefostwa administracji SCN regulamin sądów kapturowych dla SCN. Od lipca 1944 był zastępcą a później szefem Oddziału I KG NSZ (niescalonego z AK). W tym czasie wydał broszurę „Polska po wojnie”. W pierwszych kilku dniach powstania warszawskiego walczył na Ochocie, skąd z ludnością cywilną wyszedł ze stolicy i wyjechał do Częstochowy. Od sierpnia 1944 był członkiem Rady Politycznej NSZ, szefem oddziału organizacyjnego NSZ. We wrześniu 1944 został mianowany komendantem Okręgu VIII Częstochowa NSZ.

W marcu 1945 objął funkcję zastępcy komendanta Inspektoratu Ziem Zachodnich, od kwietnia był p.o. komendanta tego obszaru. Utworzył w jego ramach trzy organizacje konspiracyjne: Armię Polską (o charakterze wywiadowczym), Pokolenie Polski Niepodległej (w środowiskach akademickich Poznania i Gdańska) oraz Legię Akademicką (na Uniwersytecie im. Adama Mickiewicza w Poznaniu). Od marca 1945 był także szefem Oddziału I KG NSZ, a w lipcu tego roku został mianowany szefem Rady Inspektorów. Do sierpnia 1945 był dowódcą okręgu poznańskiego NSZ.

15 lutego 1947 został aresztowany przez UB. Świadkowie z sąsiednich cel więzienia mokotowskiego wspominają o zadawanych mu okrutnych torturach. Wyrokiem z 2 marca 1948 Wojskowy Sąd Rejonowy w Warszawie pod przewodnictwem ppłk. Alfreda Janowskiego skazał go w procesie na czterokrotną karę śmierci oraz na cztery kary więzienia, a także na kary dodatkowe – utratę praw publicznych, obywatelskich i honorowych oraz konfiskatę mienia i na zasadzie sumowania wyroków wymierzył mu karę łączną – karę śmierci i ww. kary dodatkowe. Wraz z nim skazano jeszcze kilka osób ze ścisłego kierownictwa podziemnych struktur narodowych, a w tym samym procesie Lecha Karola Neymana. Prezydent Bolesław Bierut nie skorzystał z prawa łaski. Wyrok wykonano 12 maja tego roku w więzieniu mokotowskim przez rozstrzelanie[7]. O zamiarze wykonania wyroku rodzina nie została powiadomiona.

Ciała nie wydano rodzinie. Zostało one skrycie, bezimienne, w mundurze Wehrmachtu, wrzucone do zbiorowego dołu i pogrzebane w nieznanym i nieoznakowanym miejscu. Chodziło o to, by prócz uśmiercenia zabić pamięć o ofierze.

Nie udało się czerwonym bandytom zabić pamięć o Stanisławie Kasznicy, Jego szczątki zostały odnalezione w 2012 podczas prac wykopaliskowych na terenie Kwatery na Łączce, a 27 września 2015 r. ppłk Stanisław Kasznica został uroczyście pochowany w Panteonie-Mauzoleum Żołnierzy Wyklętych- Niezłomnych na Łączce na Powązkach Wojskowych w Warszawie.